Zo zet je je eerste stappen als leidinggevende

Van collega naar leidinggevende: een mentale transitie

De overgang van ‘gewone’ professional naar leidinggevende is niet alleen een nieuwe functie. Het is een fundamentele verandering in hoe je jezelf ziet en hoe anderen jou zien. Je staat misschien nog tussen je collega’s, maar je rol is significant anders: je moet doelen bewaken, besluiten nemen en richting geven.

Juist dat roept vaak twijfels op:

• Hoe geef ik sturing zonder belerend te worden?
• Hoe blijf ik benaderbaar, maar stel ik ook duidelijke grenzen?
• Hoe blijf ik mezelf in een rol die nieuwe verwachtingen met zich meebrengt?

Je gedrag is hierin leidend. Je team kijkt naar jou om te bepalen wat binnen deze nieuwe groepsdynamiek normaal is - in communicatie, samenwerking en werkethiek. Jouw voorbeeldgedrag is dus je krachtigste instrument.

Leidinggeven is schakelen: van sturen naar loslaten

Leidinggeven is maatwerk. De ene medewerker vraagt om structuur en begeleiding, de ander floreert juist bij vrijheid. Effectieve leidinggevenden leren inspelen op wat de situatie vraagt en op de mensen voor wie ze verantwoordelijk zijn.

Volgens McKinsey zijn vier gedragspijlers essentieel voor succesvol leidinggeven: richting geven, problemen oplossen, openstaan voor ideeën en anderen ondersteunen. Dat vraagt om flexibiliteit en wendbaarheid: durven loslaten waar het kan, bijsturen waar nodig.

Micromanagement: meer controle, minder effect

Een bekende valkuil voor beginnende leidinggevenden is micromanagement: het continu controleren van details en beslissingen van teamleden. Hoewel dit vaak voortkomt uit betrokkenheid of onzekerheid, ondermijnt het juist de motivatie en autonomie van medewerkers. Volgens Harry Kraemer, auteur en klinisch hoogleraar leiderschap, is micromanagement ‘geen betrokkenheid, maar een gebrek aan vertrouwen’ en leidt het tot demotivatie en vertraging in teamontwikkeling. Effectief delegeren is dus niet alleen efficiënter, het vergroot ook het zelfvertrouwen en de eigenaarschap van je team.

Begrijpen = beïnvloeden: waarom jouw gedrag telt

Effectief leidinggeven begint met communicatie. Maar wat veel nieuwe leidinggevenden vergeten dat communicatie tweerichtingsverkeer is. Jouw gedrag roept altijd een reactie op - en andersom.

Leidinggevenden die zich bewust zijn van dit effect, kunnen veel beter schakelen. Ze herkennen weerstand sneller, sturen effectiever op samenwerking en bouwen aan vertrouwen. Zoals het bekende gedragsmodel van Leary (Roos van Leary) laat zien: dominant gedrag roept volgzaamheid op, samen gedrag bevordert juist samenwerking.

Tip: reflecteer regelmatig op je stijl. Wat straal jij uit? Hoe reageert je team daarop? En: wat gebeurt er als je het anders aanpakt?

Psychologische veiligheid: het fundament van elk sterk team

Vertrouwen is geen luxe, maar een randvoorwaarde. Teams waar ruimte is om je uit te spreken zonder angst voor negatieve gevolgen, zijn productiever, innovatiever en veerkrachtiger. Volgens onderzoek van ASAECenter en promotieonderzoek aan de Vrije Universiteit Amsterdam zijn dit de teams die het verschil maken op de lange termijn. De VU benadrukt dat psychologische veiligheid essentieel is voor werkplezier, samenwerking en innovatie. Daarmee verdient het dus een structurele plek in jouw leiderschap

Als leidinggevende heb je direct invloed op dat klimaat. Door fouten te normaliseren bijvoorbeeld, gesprekken open te voeren en erkenning te geven. Jij zet de toon: is dit een team waar leren mag, waar meningen tellen en waar mensen zich veilig voelen?

Zelfreflectie als competentie

Reflectie = leren. Volgens McKinsey behoort het vermogen om jezelf continu te ontwikkelen, via zelfreflectie, openstaan voor feedback en bewust leren, tot de vier gedragsankers die het verschil maken tussen sterke en zwakke leidinggevenden. Leidinggevenden die stilstaan bij hun handelen, durven bij te sturen en hun eigen groei net zo serieus nemen als die van hun team, creëren een cultuur waarin leren vanzelfsprekend is. Juist in het begin van je reis als leidinggevende is dat essentieel.

De invloed van managementstijl op motivatie

De manier waarop je leiding geeft, heeft directe invloed op hoe gemotiveerd mensen zijn in hun werk. Volgens McKinsey leiden ondersteunende managers tot hogere betrokkenheid, effectiviteit en probleemoplossend vermogen binnen teams. Tegelijk laat het onderzoek zien dat consistentie en duidelijkheid net zo belangrijk zijn. Het gaat dus om een balans: ruimte geven en richting bieden, afhankelijk van de context en taakvolwassenheid van het team.

Praktisch: 5 eerste acties die direct verschil maken

Starten met leidinggeven kan en hoeft niet perfect. Maar wel authentiek en oprecht. Deze vijf acties kun je vandaag al inzetten:

1. Plan 1-op-1’s in met je teamleden. Niet alleen over taken, maar juist ook over verwachtingen, motivatie, samenwerking en hoe het eigenlijk echt met iemand gaat.
2. Benoem de overgang. Geef aan dat je rol verandert en dat je openstaat voor feedback in deze nieuwe fase.
3. Vraag je team wat zij nodig hebben om te groeien. In plaats van zelf alles te willen fixen.
4. Kies één taak om bewust te delegeren. Geef vertrouwen, formuleer het gewenste resultaat en check pas later in.
5. Vier een klein succes samen. Of dat nu een afgerond project is of een goed gesprek. Erkenning doet wonderen.

Tot slot: leidinggeven leer je onderweg

Goed leidinggeven leer je niet in een dag. Het is een reis vol inzichten, uitdagingen, en groeimomenten. Soms loop je vast, soms moet je bijsturen. Maar met reflectie, feedback en de juiste begeleiding zet je steeds stevigere stappen. En misschien wel het belangrijkste: je hoeft het niet alleen te doen.